Schuin voor me in de bus kan ik meekijken op het scherm van een smartphone. De eigenaresse zit duidelijk gedachteloos door haar Twitter-tijdlijn te scrollen. Hier en daar wordt er snel weer even terug gescrold en wordt er een hartje aangeklikt. Daarna volgt hetzelfde ritueel op LinkedIn en Facebook, waarbij de rol van het hartje ook wel wordt ingevuld door een duim of een smiley.
Hoe lang zal dit Social Media-beeld nog bestaan nu één van de grootste Social Media platformen onder vuur ligt. Afgelopen week kwam naar buiten dat Facebook het niet zo nauw genomen heeft met de persoonsgegevens van miljoenen gebruikers van het platform.
De gegevens zijn ingezet voor het voeren van de presidentscampagne van Donald Trump. Een schok trekt door de wereld heen. Dat dit gebeurt. Dat persoonsgegevens worden verkocht en ingezet om zo’n belangrijke verkiezing te beïnvloeden.

Veel te ver
Ook ik vind dat deze zet van Facebook veel te ver gaat. Daar kan wat mij betreft geen excuusbrief of uitleg van Mark (Zuckerberg) in het Amerikaans parlement tegenop. Voor een bedrijf dat zich presenteert als platform waar gebruikers zelf de controle hebben over hun privacygegevens, is in dit geval geen gepaste uitweg te vinden.
Aan de andere kant vind ik het naïef om te denken dat Social Media platforms voor niets al die miljarden profielen beheert. Natuurlijk wordt er iets met je gegevens gedaan. Waar verdient het bedrijf anders zoveel geld aan?

Hyves
Ik moet even terugdenken aan de tijd van ‘Hyves’. Het bedrijf dat één van de grootste Sociale Media platforms had in de jaren 2004-2013.
Als Hyver kon je contact maken met andere mensen die net als jij een profiel hadden op het platform. Als ze dan je digitale vrienden werden, dan kon je ze ‘krabbelen’ op hun prikbord, hun www’s (wie-wat-waar’s) respecteren, ze ‘crushen’ (als in: een soort van de liefde verklaren) en eindeloos scrollen door hun profielgegevens.
Waar we nu moeilijk doen over het feit dat Coca Cola weet dat je het liefst Cola Zero drinkt en de fabrikant van kattenvoer je ongevraagd een sample stuurt voor je zojuist aangeschafte kat, werd op een Hyves profiel onbeschaamd reclame gemaakt voor alle merken waar je zo van hield.
Van je favoriete merk telefoon tot ondergoed en van je meest geliefde biermerk tot zelfs condooms. Alles kon je aan je profiel toevoegen. En dat deden we ook, want het was toch een soort van ‘cool’ om aan je vrienden te tonen dat het een Nokia was die jouw broekzak warm hield.
Dat er met die ‘reclame’ op de achtergrond geld werd verdiend, was toen nog niet zo belangrijk. Vrienden maken, dat was het hoofddoel. En dan kon je maar beter goed voor de dag komen.

Marketingmachine
Hoe anders is alles nu? Door de snelle ontwikkeling van het digitale sociale leven in de afgelopen decennia, is er veel meer bewustzijn ontstaan over het delen van je gegevens. Je deelt je gegevens niet alleen met Tante Truus uit Koedijk en oud-klasgenoot Wouter uit Tilburg, maar ook met een grote onbekende. Een marketingmachine waar wij als gebruikers de omvang niet van kunnen inschatten. Het is geen échte vriend, maar wel iemand die jouw vriend graag wil zijn.
Het is iemand die alles van je wil weten, je aandacht schenkt en je volgt waar je ook bent. Het klinkt als eigenschappen van een goede vriend, alleen krijg je er geen vriendschap voor terug. Nee, deze ‘vriend’ neemt zijn voordelen en wijst je zo onbewust de weg. Zijn weg.
Het is dus aan onszelf om ons hiervan bewust te zijn en om onze eigen weg te blijven kiezen. Online of offline. In alles wat we doen.

Achter een jonge vrouw stap ik de bus uit. Bij de halte staat een oudere dame. Ze geven elkaar een knuffel en de dame zegt dat ze zo blij is om haar weer te zien. Offline ‘vriendschap’; daar kunnen geen miljoen duimpjes tegenop.